Kronova bolest se na svetskom nivou javlja u 0.1 do 16 slučajeva na 100.000 stanovnika. Ćešće se javlja u razvijenim zemljama zapadne Evrope i severne Amerike i ima tendenciju rasta poslednjih godina.
Šta je Kronova bolest?
Kronova bolest (Morbus Chron) je nespecifično zapaljensko oboljenje digestivnog trakta. Ova bolest može da zahvati bilo koji deo digestivnog sistema, od usta do anusa, ali u većini slučajeva su to:
- ileum (deo tankog creva), i
- kolon (debelo crevo).
Zid dela creva koji zahvata Kronova bolest je oštećen i zadebljan i javljaju se duboke ranice (ulkusi) koje mogu izazivati apscese i fistule. Nije retko da se Kronova bolest javi na “nasumičnim” mestima digestivnog trakta, odnosno da neke delove zahvati, a druge u njihovoj blizini – “preskoči”.
Foto: Shutterstock
Ova bolest digestivnog sistema se može ispoljiti u bilo kom životnom dobu, ali se najčešće javlja između 15. i 35. godine života. Podjednako učestalo se javlja kod muškaraca i žena.
Kronova bolest je izuzetno slična ulceroznom kolitisu, još jednoj hroničnoj crevnoj inflamatornoj bolesti, pa se kod oko 10% pacijenata ove dve bolesti ne mogu razlikovati.
Zašto nastaje Kronova bolest?
Uprkos velikom napretku medicine, uzrok Kronove bolesti nije sa sigurnošću utvrđen. Ta tema je godinama predmet mnogih istraživanja, a ono što je danas osnovna pretpostavka je da ovu bolest izaziva naglašeni odgovor imunološkog sistema na antigene.
Antigeni o kojima se ovde radi mogu biti bakterijskog porekla, ali mogu poticati i iz samog organizma. Oni za većinu ljudi nisu štetni, ali kod nekih osoba mogu predstavljati okidač za javljanje Kronove bolesti. Prenaglašenim odgovorom imunološkog sistema osobe, dolazi do produkcije proinflamatornih citokina koji izazivaju inflamatorni proces.
Istraživanja su ukazala i na značajnu ulogu genetike u razvoju Kronove bolesti. Rizik da potomci pacijenata koji ima Kronovu bolest i sami razviju ovu bolest se procenjuje na 2-8%.
Foto: Shutterstock
Veliki faktori rizika za razvoj Kronove bolesti su životno okruženje i stil života:
- pušenje,
- nepravilna ishrana (puna rafinisanih šećera), i
- urbano okruženje i
- industrijska naselja
Isti ovi faktori utiču i na ozbiljnost simptoma kod onih koji su već razvili Kronovu bolest i većina tih faktora je kontrolabilna, te je važno obratiti pažnju na njih i redukovati njihov uticaj.
Kako prepoznati Kronovu bolest?
Ozbiljnost Kronove bolesti varira od blagog stanja do ozbiljnih komplikacija, a intenzitet samih simptoma takođe može varirati tokom vremena. Simptomi se obično razvijaju postepeno, ali nekada se mogu javiti naglo i iznenada. Takođe, moguće su i remisije, odnosno periodi kada simptoma Kronove bolesti nema.
Način ispoljavanja i simptomi ove bolesti zavisiće od zahvaćenog regiona creva i opsežnosti bolesti, a najčešći su:
- Dijareja (proliv)
- Osećaj nepotpunog pražnjenja creva
- Opstipacija (zatvor)
- Bolovi u stomaku
- Grčevi u stomaku
- Krv u stolici
- Bol oko anusa
- Afte u ustima
- Smanjen apetit i gubitak težine
- Visoka telesna temperatura
- Umor
Foto: Shutterstock
Neki od simptoma koji se takođe mogu javiti kod pacijenata sa Kronovom bolesti su bol ili crvenilo oka, bol u zglobovima i crvena ispupčenja na koži.
Međutim mnogi ljudi koji imaju Kronovu bolest želuca ili dvanaestopalačnog creva (dudoenuma) ne doživljavaju nikakve simptome. Ukoliko se simptomi u tim slučajevima ipak jave, to je obično bol u gornjem delu stomaka tokom ili nakon jela.
Osim toga, ponekad, a posebno kod dece i starih, jedini simptomi Kronove bolesti mogu biti povišena telesna temperatura i gubitak u težini.
Kako se leči Kronova bolest?
Ne postoji oblik lečenja koji će kod Kronove bolesti dovesti do potpunog izlečenja, pa su ciljevi tretiranja ove bolesti da se pacijent uvede u remisiju i da se ta remisija održi. Takođe, veliki naglasak kod lečenja pacijenata sa Kronovom bolesti je na poboljšanju kvaliteta života i minimalizaciji nuspojava lekova koji se koriste u terapiji.
Lečenje Kronove bolesti uključuje pre svega lekove, zatim poseban oblik ishrane i kontrolu stresa, a nekada može zahtevati i sprovođenje hirurškog zahvata.
Plan ishrane neće biti isti za svaku osobu sa Kronovom bolesti, jer bolest zahvata različite delove digestivnog trakta kod različitih pacijenata. Ipak, opšte načelo je da dijetni režim treba da podrazumeva manji unos vlakana jer se ona slabo vare, kao i nadoknadu folata, Fe, Ca i vitamina B12, koji često nedostaju ovim pacijentima zbog neuhranjenosti.
Osim toga, možda ćete morati da ograničite unos masti, zbog nemogućnosti tela da ih razgradi i apsorbuje, i mleka, jer može dovoditi do poremećaja u želucu, grčeva u stomaku i dijareje.
Foto: Shutterstock
Kronova bolest može da onemogućava adekvatnu apsorpciju vode, pa postoji rizik od dehidratacije. Zato je važno unositi veće količine vode. Slično važi i za vitamine i minerale.
Ozbiljnost Kronove bolesti u varira u velikoj meri i može ići od blagog do ozbiljnog stanja. U veoma ozbiljnim slučajevima, ova bolest može voditi do životno ugrožavajućih komplikacija.
Takođe ova bolest ne mora skratiti očekivani životni vek i veliki broj ljudi sa Kronovom bolesti se prilagodi potrebnom stilu života i može živeti dugo i sasvim ispunjeno.
I dok većina pacijenata sa Kronovom bolesti neće razviti rak debelog creva, verovatnoća i rizik kod ovih pacijenata su svakako veći u odnosu na opštu populaciju. Zbog toga je važno raditi redovan skrining za rak debelog creva, što podrazumeva redovne kolonoskopije.
Stil / Stetoskop
